Ticari kredi bankalar tarafından nakit kredi ile teminat mektupları, kontrgarantiler, kefaletler, aval, ciro gibi gayrinakdi olarak adlandırılan krediler ve bu niteliği haiz taahhütler, satın alınan tahvil ve benzeri sermaye piyasası araçları tümüne denir.
Tanımlarına Göre Ticari Kredi Sınıflandırılması
Ticari krediler birkaç şekilde sınıflandırılır. bunlardan bir tanesi, kredinin geri ödenme sıklığına baz alınarak sınıflandırılır. Söz konusu durumda krediler:
Spot krediler, kredi kullanılırken tespit olunan faiz oranının vade sonuna kadar değiştirilmediği, faiz ile vergi ve sair kesintilerin, üzerinde mutabık kalınan dönemlerde, kredinin anapara kısmının da vadesi sonunda bir kerede ödendiği ticari kredi türüdür.
Kredi uygulamasında anaparanın erken ödenmesi mümkündür, ancak bankanın belirleyeceği esaslar çerçevesinde gerçekleşir.
Rotatif krediler ise belli bir limit tutarını aşmamak kaydı ile, krediyi kullananın sürekli kredi kullanımı veya kredi geri ödemesi yaptığı ve bununla birlikte zaman içerisinde limit sürekli değiştiği bir kredi türüdür. Bu uygulama esasında kredi kartı ile benzer bir özelliğe sahiptir.
Vade bazında yapılan sınıflandırılan krediler zaman göre kısa vadeli, orta vadeli ve uzun vadeli olarak sınıflandırılır.
Vadeli 12 aya kadar olan krediler kısa vadeli kredilerdir.
Vadesi 12 ile 24 ay arasında olan kredilere orta vadeli kredilerdir.
Vadesi 24 aydan fazla kredilere uzun vadeli kredilerdir.
Bir diğer sınıflandırma ise teminat bazlıdır. Buna göre krediler
Açık krediler karşılığında hiçbir teminat alınmaksızın yalnızca kredibilitesi yüksek, mali yapısı ile ilgili herhangi bir risk endişesi duyulmayan işletmelere borçlu cari hesap şeklinde verilen kredilerdir. Açık kredilerde işletme yetkili imzası dışında herhangi bir teminat yoktur, yalnızca kredi genel sözleşmesi imzalanmaktadır.
Bankacılık literatüründe çift imzalı krediler olarak bilinen teminatlı krediler, kefalet karşılığı krediler müşteri ile kredi değerliliğine güvenilen kefil ya da kefiller olmak üzere en az iki imza karşılığında kullandırılır. Açık kredilere göre daha sağlam teminata dayandırılır.
Bunlar kendi içerisinde birkaç alt gruba ayrılabilir. Aşağıda belirtilmektedir:
Uygulamada bankaların karşılığında en rahat kredi kullandırdığı teminat türüdür. Banka firmanın bankada bulunan mevduatının üzerine bloke koyarak krediler kullandırabilir.
Firmaların, vadeli mal/hizmet satışlarından elde ettikleri çek ya da senetleri nakde dönüştürebilmek amacıyla talep ettikleri bu kredi için teminat olarak verirler. Çek ve/veya senetlere belirli bir marj uygulanarak, teminatın belli bir oranını geçmeyecek şekilde nakit ödeme yapılmaktadır.
Özellikleri elverişli ve kısa dönemlerde önemli fiyat dalgalanması göstermeyen emtianın karşılığında kredinin kullandırılmasıdır.
Söz konusu emtianın belli şartları sağlıyor olması kredinin güvencesi açısından önemlidir. O sebeple aşağıdaki unsurlara dikkat edilmelidir:
En fazla karşımıza çıkan teminat türüdür. Firmaların mali verilerinin sağlıklı olarak alınamadığı durumlarda en güvenilir teminat gayrimenkulun rehin edilerek alınan krediler.
Bir Fabrikanın makine parkı içinde yer alan makinelerin ya da makinen rehin alınarak kullandırılan kredi türüdür. Rehin tutulan makinelerin kredi vadesi içerisinde teknolojisinin eskimeyecek ve satılabilir durumda olması bu makinen rehin alınması için önemlidir.
Teminat bazında sınıflandırma yapıldıktan sonra da kredinin niteliği üzerine bir sınıflandırma yapılması gerekir. Buna göre bir bankanın sağladığı ticari kredi temelde:
olarak ikiye ayrılır.
Nakdi krediler faiz veya faiz ve komisyon karşılığında belirli bir vadeye bağlı ödünç nakit verilmesi şeklinde kullandırılan kredilerdir.
Bu ticari kredi türünde herhangi bankadan bir ödünç para verilmesi, yani nakit çıkışı söz konusu değildir. Bir garanti verilmesi (borcun ödenmemesi halinde ödeme taahhüdü) durumu vardır. Gayrinakdi kredilere faiz yürütülemez, bankalarca sadece komisyon alınır. Gayrinakdi kredilerin tazmin olması (nakde dönüştürülmesi) halinde firmalardan, ödeme zamanına kadar temerrüt faizi alınır.
Gayrinakdi krediler ise temelde üçe ayrılır:
Teminat mektubu
Yurt içinde ya da yurt dışında yerleşik olan işletmelerin lehine bir malın teslimi, bir işin yapılabilmesi veya bir borcun vadesinde ödenmesi v.b. konularda, söz konusu işin yerine getirilememesi halinde, belirli bir tutarın kayıtsız şartsız ödeneceğinin bankanın karşı tarafa taahhüt etmesidir.
Akreditif
Bir firmanın yurt dışından satın almak istediği bir ürün için ihracatçıya ithalatçının çalıştığı bankanın garanti vermesidir.
Aval kabul kredileri
Bazen ihracatçı vesaik ile birlikte bir de poliçe gönderebilir. Bu poliçe banka tarafından imzalandığında, bankanın ithalatçı lehine aval verdiği anlamına taşır.
